Rubai, İran edebiyatında ortaya çıkmış ve bütün dünyaya buradan yayılmış bir nazım biçimidir. Bizde de “divan edebiyatı” döneminde şairlerin en çok tercih ettikleri nazım biçimleri arasında yer alır. Kelime anlamı “dörtlü, dörtlük”tür. Rubai denince bütün dünyada akla gelen ilk isim 12. yüzyıl İran şairlerinden “Ömer Hayyam“dır. Türk edebiyatında ise bu türün usta isimleri arasında Yahya Kemal Beyatlı, Arif Nihat Asya, Azmizade Haleti, Nabi, Nedim gibi isimler gösterilebilir.
Rubai Türünün Genel Özellikleri
- Rubailer, tek dörtlükten oluşmuş bir nazım biçimidir.
- Rubailerde genellikle felsefi ve tasavvufi düşünceler, manevi aşk temaları işlenir.
- Hicivli, nükteli şiirlerdir.
- Kafiye düzeni a-a-x-a şeklindedir. Bu nedenle halk edebiyatındaki “mani” ile benzerlik gösterir.
- Diğer divan edebiyatı nazım biçimlerinden farklı olarak rubailerde şair, mahlasını kullanmaz.
- Rubailerde az sözle çok şey söylemek esastır. Dört mısrada şair, fikrini okuyucuya verir.
- Rubailerin üçüncü dizesinde genellikle diğer dizelerden farklı bir aruz kalıbı kullanılır.
- İlk iki dize son dizelerin hazırlayıcısıdır. Asıl söylenmek istenen son iki dizede söylenir.
Rubai ile mani arasındaki benzerlikler nelerdir?
- İkisi de tek dörtlükten oluşur.
- İkisi de a-a-x-a şeklinde kafiyelenir.
- Rubaide de manide de ilk iki dize doldurmadır. Yani asıl söylenmek istenen son iki dizede söylenir.
Rubai ile mani arasındaki farklar nelerdir?
- Rubai divan edebiyatı, mani ise anonim halk edebiyatı nazım biçimidir.
- Rubailerde aruz ölçüsü, manilerde ise hece ölçüsü kullanılır.
- Rubailerde genellikle şarap ve felsefe işlenirken maniler her türlü konuda yazılabilir.
Rubai örnekleri
Var mı dünyada günah işlemeyen söyle: Yaşanır mı hiç günah işlemeden söyle; Bana kötü deyip kötülük edeceksen, Yüce Tanrı, ne farkın kalır benden, söyle. ( Ömer Hayyam)
Bir ney düşer elden, yine bir neyzen ölür; Dünyayı unutmuş gibi keyfinden ölür… Hür aşkını, hür ruhunu, hür göğsünden Bir cezbede nısfıyye üflerken ölür… ( Arif Nihat Asya)
Rakkas bu hâlet senin oynunda mıdır Âşıkların günâhı boynunda mıdır Doymam şeb-i vaslına şeb-i ruze gibi Ey sim-beden sabah koynunda mıdır (Nedim)
